Kar yağışı hakkında büyüleyici gerçekler

Göründüğü gibi değil; kar, çok karmaşık bir yağıştır. Her kış gökten bir septilyon (1,000,000,000,000,000,000,000,000) kar kristali düşer ve her bir kar kristali de yaklaşık bir milyon damlacıktan oluşur. Sizde de şinofobia yani kar korkusu var mı?

Kar Terminolojisi Komiktir: Eskimoların ‘kar’ için 100 farklı kelimesi yoktur. Fakat kayakçılar 1900’lerde karın türlerini tanımlamak için terminoloji oluşturdu: Deli lingo, pow pow, patates püresi, şampanya, karnabahar, yapışkan, kabuk toz ve pek çok komik terim! “Pow pow” ya da sadece pow (toz), aslında yumuşak karın kabarık bir türü olan taze toz kardır. Şampanya kar ile son derece düşük nem içerdiği için kartopu bile yapılamaz. “Şampanya toz” kar yumuşak ve kuru olduğundan kayak için iyi, fakat “patates püresi” karda, eski, yoğun ve ağır olduğu için kayılması zordur.

38 SANTİMLİK KAR TANESİ

* Dünyanın en büyük kar kristali: Kar kristalleri havada limit hız dediğimiz hıza eriştikten sonra aynı yönde ve aynı hızla düşmeye devam eder. Artık birleriyle çarpışmaz, daha büyüyemez. Sonuçta kar taneleri genellikle 4 santimden küçüktür. Guinness Rekorlar Kitabı’na girmiş en büyük kar tanesi 28 Ocak 1887’de Fort Keogh, Montana’da 38 santimetre genişliğinde ve 20 santintimetre kalınlığında olmuş.
* Karın su eşdeğeri: Kar tanelerinin su içeriği düşünülenden çok değişkendir. Ortalama bir kar tanesi, 180 milyar su molekülünden oluşur, ancak kar-su oranı, sıcaklık, kristal yapısı, rüzgar hızı gibi faktörlere bağlıdır. Bununla beraber kar, su kaynaklarını yağmurdan çok daha fazla besler. Örneğin ABD’nin batısındaki dağlarda kar, tüm yıl yüzey su kaynaklarının yüzde 75’i kadar katkıda bulunur. Ayrıca hidroelektrik santrallerinin de çalışmasına neden olur; yani kar, enerji demektir.

SAKIN YEMEYİN

* Karın renkleri: Karı beyaz ya da mavi zannederiz ama renksizdir. Kar kristalleri sahip oldukları sayısız küçük yüzeyli karmaşık yapısıyla görünür ışığı yansıtır. Az miktarda kar tarafından yutulan güneş ışığı da görünür ışık dalga boyları üzerinden eşit olarak yutulduğu için kar beyaz gönür. (Sesi de yuttuğu için çevre sessizleşir.) Fakat, kutuplara yakın bölgelerdeki soğuğa dayanıklı yosunlardaki fotosentetik organizmalar üzerlerine yağan kar sarı, portakal, yeşil ve hatta mor renkte de olabilmekte. Havada kirleticiler olduğunda da pembe, kahverengi, turuncu veya kırmızı yağan kar görebilirsiniz. Örneğin, kömürün yoğun kullanıldığı yıllarda gri renkte yağdığı çok görülmüştür. Turuncu kar ise, 2007 yılında Sibirya’ya düştü ve Krasnodar (Rusya) 2010 yılında pembe karla kaplıydı. Yani kar, asla yenilmemeli, helvasını filan da unutun!
* Kar fırtınaları ve bombalar: Ortalama kar tanesi saniyede 1,7 metrelik hızla düşer. Yani havadan bomba şeklinde inmezler. Fakat bir kar fırtınası 39 milyon tondan daha fazla kar bırakabilir ve enerji eşdeğeri 120 atom bombası kadar olabilir. Ama o kadar çok insan öldüremezler! Bununla beraber şehirlere büyük maliyetler ödetirler. Örneğin Buffalo, New York’ta, Aralık 1995 başında 24 saatte 99 santimetre kar yağışı, şehre 5 milyon dolarlık temizleme maliyeti yaratmıştı.

EN İYİ KARTOPU

* Karın şekli: Kar tanelerindeki güzellik ve küçük mucizeler bizi hep hayrete düşürür. Aslında kar kristalinin alacağı şekil oluştuğu sıcaklığa bağlıdır. Bunların uzun iğne, altı yüzlü prizma, ince ve düz altı yüzlü levhalar, altı köşeli yıldız ve içi boş sütun şeklinde beş farklı türde olduğunu düşünülüyor. Tüm kar kristalleri altı köşelidir ve birbirine benzemez. Farklılıklara değişik sıcaklık, nem, rüzgar, süre ve havadaki kirleticiler neden olur. Bu arada en iyi kar topu sıcaklığı 0 derecedeki kardan yapılabilir ve bu nedenle de derin yerden kar almak gerekir.
Bana ilginç gelen diğer bilgiler; doktorlara akciğeri dinlerken kara basınca çıkan ses duyarsanız zatürredir diye öğretilmesi ve ABD’de meteoroloji kar yağışı uyarısı verdiğinde halkın diğer gıdalardan daha çok kek, kurabiye ve şekerleme satın alması.

6 Şubat 2012

Prof.Dr. Mikdat KADIOĞLU